Jesteś tutaj:

Patron

7841
Cyprian Norwid, ( także Cyprian Kamil - drugie imię przybrane przy bierzmowaniu) urodził się 24 IX 1821 r. w Laskowie - Głuchach koło Radzymina. Był synem Jana Norwida - szlachcica herbu Topór pochodzącego ze Żmudzi i Ludwiki Zdzieborskiej rodem z Mazowsza. Po kądzieli spokrewniony był z Sobieskimi herbu Janina - rodziną, z której wywodził się Jan III. W 1825 r. zmarła matka Cypriana, a 10 lat póżniej jego ojciec. Wraz z rodzeństwem znalazł się najpierw pod opieką prababki Hilarii Sobieskiej, a następnie Norwidami zajął się krewny Ksawery Dybowski. Swoją młodość Cyprian spędził w Warszawie. Choć sytuacja finansowa rodziny nie była najlepsza, to dzięki znajomościom i koneksjom czuł się swobodnie wśród śmietanki towarzyskiej stolicy. W Warszawie uczęszczał najpierw do gimnazjum, potem kształcił się w szkole malarskiej Aleksandra Kokulara i w pracowni Jana Klemensa Minasowicza. W 1842 opuścił Warszawę. Rozpoczął tułaczkę, która miała się nigdy nie skończyć. Przez Kraków udał się do Monachium, potem do Włoch, gdzie przez znajomość z Ludwikiem Orpiszewskim pr5zejściowo zaangażował się w politykę. Tu również urodziła się jego niespełniona miłość do Marii Kalergis. W 1845 r. Wyjechał do Berlina. W 1846 r. Oskarżony przez władze pruskie o powiązania z wydarzeniami rewolucyjnymi na ziemiach polskich , trafił na kilka tygodni do więzienia. Tu prawdopodobnie nabawił się głuchoty. Z niewoli wydobyła go dopiero interwencja księcia Wilhelma Radziwiłła. Norwid musiał wyjechać z Prus. Od tej pory był już emigrantem politycznym. Przez jakiś czas przebywał w Brukseli, gdzie poznał gen. Jana Zygmunta Skrzyneckiego i Joachima Lelewela. Wiosnę Ludów przeżył w Rzymie. Tu zawarł znajomość z Adamem Mickiewiczem i Zygmuntem Krasickim, z którym szykował się do obrony siedziby papieskiej przed rozgorączkowanym tłumem. W maju 1848 r. Uzyskał audiencję u papieża Piusa IX, który udzielił mu odpustu zupełnego w chwili śmierci. Później Norwid odbył krótką podróż po Morzu Śródziemnym. W 1849 r. przybył do Paryża - ostoi polskości. Nawiązał lub odnowił znajomości z polską emigracją, m.in. : Juliuszem Słowackim, Adamem Mickiewiczem, Fryderykiem Chopinem, Adamem Jerzym Czartoryskim. Jednak nie identyfikował się z Wielką Emigracją, z jej podziałami i partykularnymi sporami, przy których ginęła "sprawa polska". Wrogość emigracji w stosunku do Norwida, ciągła krytyka jego twórczości, problemy finansowe oraz postępująca utrata wzroku i słuchu powodowały depresję. Pod koniec 1852 r. odrzucony i niechciany Norwid wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W 1854 r. wrócił do Paryża. Od 1877 r. aż do swojej śmierci przebywał w Zakładzie Św. Kazimierza w Ivry pod Paryżem, przeznaczonym dla weteranów i sierot polskich. Zmarł 23 V 1883 r. Na cmentarzu w Ivry żegnała go garstka najwierniejszych przyjaciół. Pięć lat później jego szczątki przeniesiono do grobu zbiorowego na cmentarzu w Montmorency. O Cyprianie Norwidzie zapomniano na wiele lat.

Cyprian Kamil Norwid debiutował w 1840 r. w czasopismach warszawskich, zdobywając duże uznanie krytyki i czytelników. Należał do ostatniego pokolenia romantyków, które dojrzewało po upadku powstania listopadowego w atmosferze politycznych represji. Przygnębienie, samotność i beznadziejność, które temu pokoleniu towarzyszyły wyraził Norwid właśnie w swoich wierszach debiutanckich. Jednak większa i ważniejsza część jego dorobku powstała na emigracji, nie była znana. Za życia poety oddzielnie ukazały się drukiem tylko dwa zbiory "Poezji" (Petersburg 1859, Lipsk 1862), poematy publicystyczno - dydaktyczne: "Pieśni społecznej cztery stron" (1849), "Promethidion" (1851), "Niewola i Fulminant" (1864), "Rzecz o wolności słowa" (Paryż 1869), dramat "Zwolon" (1851), cykl prelekcji "O Juliuszu Słowackim". W dodatku do miesięcznika "Czas" wyszły zbiory prozy: "Czarne kwiaty" i "Białe kwiaty".

Twórczość Norwida, niezrozumiana przez współczesnych, w większości odkryta i udostępniana drukiem od 1901 r. przez Zenona Przesmyckiego, jest oryginalnym rozwinięciem i dopełnieniem literatury polskiego romantyzmu. Norwid doceniał wielkość swoich poprzedników, ale uważał, że w zmienionych warunkach politycznych idee wielkich romantyków są nieprzydatne i nie widział możliwości ich kontynuacji. Wyrazem opozycji w stosunku do romantyzmu rewolucyjnego był dramat "Zwolon" propagujący ideę Polski wyzwolonej z nienawiści i chęci zemsty. Wykład własnych zasad sztuki narodowej, opartej na folklorze i wiążącej pierwiastek duchowy z pracą fizyczną przedstawił w "Promethidionie". "Zwolon" i "Promethidion" nie zostały przyjęte pozytywnie, zbyt odbiegały od czytelniczych przyzwyczajeń, a propozycje w nich zawarte od haseł romantycznych poprzedników. Mimo wszystko Norwid postanowił jednak realizować własny plan. W latach 1855 - 57 przygotował do druku poemat "Quidam", w którym bohaterom romantycznym przeciwstawił tragizm zwykłych śmiertelników. W 1856 - 57 ogłosił "Czarne kwiaty" i "Białe kwiaty" stanowiące cykl esejów o ludziach niezwykłych, których poznał, np. o Mickiewiczu, Słowackim. W 1860 r. wygłosił w Paryżu cykl prelekcji "O Juliuszu Słowackim" (wyd. 1861). "Poezje" wydane w 1863 r. zawierały m. in.: traktaty poetyckie ("Pięć zarysów", 1847 - 52), poetyckie dialogi ("Rozmowa umarłych", 1857), rozprawy ("O sztuce", 1858), prozę poetycką ("Garstka piasku", 1858 - 59), nowele legendy ("Bransoletka", 1858; "Cywilizacja", 1861), dramaty ("Krakus", 1854), poematy ("Epimenioles", 1854; "Quidam", 1854 - 55) oraz dziesięć wierszy (m. in.: "Wielkość", "Do panny Józefy z Korczewa", "Żydowie polscy", "John Brown", "Polka"). Zbiór nie cieszył się zainteresowaniem. W 1865 - 66 Norwid stworzył cykl stu swoich najwybitniejszych liryków - "Vademecum". W jego skła weszły m. in.: "Ogólniki", "W Weronie", "Fortepian Szopena", "Klaskaniem mając obrzękłe prawice", "Larwa", "Ironia", "Laur dojrzały", "Nerwy". Przestawiały program i sposób realizacji nowego typu poezji narodowej, gdzie dominował uniwersalizm, problematyka moralna, intelektualizm, harmonia i oszczędność słowa. Niestety tego cyklu liryków nie udało się Norwidowi opublikować. Niewydane również pozostały: dramat "Noc tysiączna druga" (1850), misterium "Wanda" (1851), komediodrama "Autor" (1862 - 67), dramat "Fantazja", "Za kulisami i Tyrtej" (1865 - 66), dramat "Pierścień wielkiej damy" (1872), tragedia historyczna " Kleopatra i Cezar" (1872 - 79), ironiczna komedia "Miłość czysta w kąpieli" (1880), poemat "Assunta" (1870). Za życia poety drukiem nie wyszły także jego nowele: "Tajemnica lorda Singelworth" (1883), "Stygmat" (1883) i "Ad leones" (1883). Oprócz pisarsta Norwid też malował i rzeźbił. Niestety jego twórczość plastyczna uległa rozproszeniu. Obecnie znane są tylko różnorodne szkice i rysunki przedstawiające np. scenki anegdotyczne czy satyryczne lub podobizny ludzi m. in. Mickiewicza, Krasińskiego. Przetrwały też ilustracje do "Irydiona", Krasińskiego, "Lirenki" Lenartowicza, "Pana Tadeusza" Mickiewicza; akwarele (np. "Chłop mazowiecki", "Flamingi"); akwaforty (np. "wskrzeszenie Łazarza", "Dialog zmarłych"); obrazy olejne ("Kościółek na Litwie", "Zagadka"); litografie ("Soto") i drzeworyty. Z twórczości rzeźbiarskiej znany jest jedynie medal unii lubelskiej i medalion przedstawiający Krasińskiego.

Ostatni z wielkich polskich poetów romantyzmu nie tworzył poezji wieszczej. Interesowały go inne zagadnienia wkraczające już w wiek XX i moralny wymiar historii, relacje między kulturą i cywilizacją. Stworzył typ poezji intelektualnej, chłodnej emocjonalnie, przeciwstawnej wobec romantyzmu tradycyjnego.